Reciprociteit is een ander woord voor wederkerigheid. Wanneer we iets krijgen ontstaat er tussen ons en de gever een onbalans op onze mentale bankrekening. We staan ‘in het rood’, zogezegd. En dat willen we weer in evenwicht brengen. Door iets van min of meer gelijke (emotionele)waarde terug te geven. Dat kan een feitelijk gift zijn, maar ook een gunst verlenen. Bijvoorbeeld ingaan op een voorstel of verzoek. Dit mechanisme is zo sterk dat wanneer de initiële gever de wederdienst categorisch weigert, er een breuk tussen beiden kan ontstaan. Zelfs tussen goede vrienden!

Mensen zijn geneigd zich te gedragen conform een eigenschap die ze wordt toegeschreven én die ze accepteren; een ‘label’. Bijvoorbeeld: ‘risicomijdend’, ‘avontuurlijk’, verantwoord’ etc. Door te labelen plak je dus een sticker op iemand met daarop deze karaktereigenschap. Doordat de persoon het label accepteert (omdat het een reeds bekende/herkenbare eigenschap is is of omdat het een compliment is) verbindt hij/zij zichzelf aan het gedrag dat bij dit label hoort. Hiermee wordt de kans dus ook groter dat het daarna vertoonde gedrag in lijn licht met deze ‘gelabelde’ karaktereigenschap.

Een implementatie-intentie is een zogenaamde zelfregulerende strategie in de gedragspsychologie. In de basis is het een ‘als…dan’ plan. Hiermee bereik je dat iemand zélf een bepaald gedrag vertoond waarvoor motivatie aanwezig maar dat volledig uit zichzelf niet zou plaatsvinden. Bijvoorbeeld omdat er in de praktijk nogal wat verschil zit tussen wat iemand in algemeenheid zegt te gaan doen en wat hij uiteindelijk daadwerkelijk doet. Een voorbeeld? De intentie om gezonder te worden is meestal groter dan de daadkracht om er daadwerkelijk iets voor doen, zoals sporten of gezonder eten.

Sociaal bewijs (Social Proof) ken je waarschijnlijk wel. Maar om even het geheugen op te frissen: dat is techniek waarbij we (statistische) informatie over het gewenste gedrag communiceren, omdat mensen de neiging hebben om bij twijfel te kijken naar wat anderen in eenzelfde situatie doen of hebben gedaan. Of welke ervaring anderen hadden. Denk aan de reviews op websites. “Onze klanten geven ons een 8,7!” “De meest gekozen optie: product X”. Het gaat hierbij dus nadrukkelijk om het communiceren van het gewenste gedrag. Negatief sociaal bewijs eigenlijk het tegenovergestelde. Hierbij wordt juist het ongewenste gedrag gecommuniceerd. Vaak om duidelijk te maken dat ergens een urgentie of (maatschappelijk) probleem zit. Maar – indien niet goed doordacht – met onbedoeld negatief effect.

Het Zeigarnik-effect is het fenomeen dat onafgemaakte (onderbroken) taken beter onthouden worden dan voltooide taken. Het viel psychologe Bluma Zeigarnik in de vorige eeuw op dat obers goed onthielden wat er geconsumeerd was aan tafeltjes die nog niet hadden afgerekend, en vrijwel niets meer wisten van wat er gebruikt was aan tafeltjes waarmee zij al wel hadden afgerekend. Naar aanleiding zette zij hiervan gedragsexperimenten op. 

Schaarste zet ons in de actiemodus.

We zijn namelijk geneigd om meer waarde toe te schrijven aan zaken die schaars verkrijgbaar zijn. De schaarste-heuristiek bepaalt deze waarde aan de hand van de hoeveel moeite die we moeten doen om hetgeen dat schaars is, te verkrijgen.

Altercasting betekent dat als je iemand aanspreekt op een van zijn sociale rollen, hij of zij zich onbewust zal gedragen conform het normgedrag van die rol.

Een voorbeeld uit de cosmetica: “Smell like a man, man!” (Old Spice). Onbewust wordt hier het normgedrag van mannen t.o.v. vrouwen geactiveerd: een echt mannelijke indruk maken.

Het Labour Effect is een specifieke vorm van wederkerigheid. Bij wederkerigheid ‘geef’ je iemand iets zonder er op dat moment iets voor terug te vragen. Daarmee verstoor je de mentale bankrekening: de ander staat nu in het rood en wil weer ‘gelijk’ komen. Daardoor zal de ander eerder geneigd zijn positief te reageren op jouw verzoek of suggestie, zolang je maar NIET de link legt met hetgeen je de ander hebt ‘gegeven’. Dan ontstaat er namelijk weer direct voorwaardelijkheid en is het effect tenietgedaan.